Σύγκριση των τριών περιπτώσεων

Ο άνθρωπος ανέκαθεν είχε άμεση επαφή με το περιβάλλον του μέσα από μια αμφίδρομη σχέση, επηρρέαζοντας καθοριστικά την καθημερινότητα του αλλά και γενικότερα την ύπαρξη του. Σήμερα, η σχέση αυτή έχει οδηγήσει στην ανάγκη ύπαρξης ενός αστικού τοπίου, ως χώρος δραστηριοποίησης του ατόμου. Το αστικό αυτό τοπίο περιλαμβάνει λειτουργικές ,κοινωνικές δραστηριότητες καθώς και πολιτιστικές αξίες ενώ παράλληλα μεταβάλλεται σύμφωνα με τις ανάγκες και επιθυμίες του σύγχρονου ανθρώπου. Ο αστικός χώρος περικλείει τους κοινόχρηστους, ελεύθερους χώρους πρασίνου, το οδικό δίκτυο και τα κτίρια. Όλα αυτά είναι που συνθέτουν την εικόνα μιας πόλης.

Οι προτάσεις στις οποίες επικεντρώνεται η μελέτη είναι:

  Floriade 2022: Growing Green Cities, Almere, Ολλανδία 

         

The New City Of El-Menia, Constantine, Αλγερία

Urban Tetris, Constantine, Αλγερία

Και στις 3 προτάσεις, ο λόγος επανασχεδιασμού των πόλεων ήταν η αύξηση του πληθυσμού, προκείμενου να αποφευχθούν οι πυκνοκατοικημένες περιοχές. Αναλυτικά, η πόλη Almere έχει σκοπό να δημιουργήσει 60.000 νέες κατοικίες, η πόλη El-Menia 6.500 κατοικίες ενώ οι τέσσερις νέες γειτονιές του Κωνσταντίνου θέλουν να φιλοξενήσουν 10.000 νέους κάτοικους.

Μια άλλη κοινή αρχή που παρατηρείται είναι η ανάγκη ύπαρξης βιοκλιματικών συστημάτων, τα οποία αποτελούν καινοτομία στην αρχιτεκτονική της ευρύτερης περιοχής της εκάστοτε πρότασης. Συγκεκριμένα, κάθε project έχει εφαρμογές σύγχρονης τεχνολογίας με εναλλακτικούς τρόπους ενέργειας όπως είναι η ηλιακή και αιολική ενέργεια. Επιπρόσθετα, αναιρούν την εικόνα της σύγχρονης πόλης που το πράσινο στοιχείο είναι συγκεντρωμένο σε ένα τμήμα της αλλά δημιουργούν μικρούς ελεύθερους χώρους πρασίνου διάσπαρτα μέσα στην κατοικημένη περιοχή, ευνοώντας την κοινωνικοποίηση του ατόμου αλλά και την άμεση βελτίωση της ποιότητας ζωής με περισσότερο φυσικό περιβάλλον και λιγότερο «τεχνικό».

Όσον αφορά την αρχιτεκτονική της περιοχής και στις τρεις περιπτώσεις οι αρχιτέκτονες έδειξαν τον απαραίτητο σεβασμό στο υπάρχον αστικό περιβάλλον και στην αρχιτεκτονική του, προσπαθώντας να εντάξουν την πρόταση τους σε ένα ιδιαίτερο φυσικό και ιστορικό υπόβαθρο η οποία βέβαια πρέπει να εμφανίζει χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης πόλης.

Στην Almere, οι αρχιτέκτονες σεβάστηκαν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής αφήνοντας το αναλλοίωτο στη στεριά , και προσθέτοντας το πράσινο στοιχείο στο μικροκλίμα της λίμνης, η οποία μετατράπηκε ως κύριο στοιχείο της πόλης αφού μέσω γέφυρας ενώνει το παλαιό κέντρο με το νέο. Στην πόλη Ελ-Μένια, οι αρχιτέκτονες προσπάθησαν μέσω της οπτικής φυγής και της επιλογή συγκεκριμένων μορφών να πετύχουν την απαραίτητη σύνδεση με την πάλαια πόλη της Μεδίνας, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πολιτισμικά στοιχεία της ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στην τρίτη πρόταση, αφού η σχεδιαστική ομάδα συνέδεσε την ιστορική πόλη άμεσα με τις κατοικίες μέσω ενός δρόμου παράλληλα με το ποτάμι. Επίσης, από τα παραπάνω συνειδητοποιούμε την προσπάθεια αξιοποίησης του παλαιού κέντρου της εκάστοτε πόλης.

Εκτός από τις ομοιότητες, εντοπίζονται και αρκετές διαφορές, οι οποίες οφείλονται και στην έκταση που καλύπτει η κάθε πρόταση και κατ’ επεκτάσιν στην εμφάνιση των λειτουργιών αλλά και στην ιεράρχηση αυτών. Στην Almere, που έχει σκοπό να φιλοξενήσει ένα περίπτερο της Expo έχει περισσότερες εμπορικές χρήσεις και διάσπαρτες σε όλη την έκταση της περιοχής. Από την άλλη πλευρά η El-Menia έχει συγκεντρωμένες όλες τις υπηρεσίες σε ένα τμήμα εύκολα προσβάσιμο από την κατοικημένη περιοχή, ενώ στον Κωνσταντίνο με το διαμερισμό της πόλης σε τέσσερις γειτονιές όλες οι εμπορικές χρήσεις βρίσκονται στην είσοδο της εκάστοτε γειτονιάς.

Παράλληλα, η γεωμετρία κάθε πρότασης κατοψικά σε μεγάλο βαθμό είναι καθαρή, αυστηρή και τετραγωνισμένη με εξαίρεση τα όρια της πόλης της Εl-Menia. Από την άλλη πλευρά όμως η ογκοπλασία παρουσιάζει αρκετές διαφορές. Στην Almere υπάρχει μεγάλη ποικιλία σχετικά με το ύψος των κτιρίων, ενώ η όψη αυτών διαμορφώνεται από το φυσικό στοιχείο. Στην Εl-Menia τα κτίρια είναι επταώροφα και σχεδόν πανομοιότυπα με ελάχιστες διαφορές στην όψη τους. Στον Κωνσταντίνο, υπάρχει επίσης μια συγκέκριμενη τυπολογία των κτίριων όπου τρία διαφορετικά κτίρια επαναλαμβάνονται δημιούργωντας κάθε φορά και ένα καινούριο αστικό χώρο. Τα κτίρια έχουν δύο ή τρεις ορόφους επιτρέποντας την ενίαια οπτική με το φυσικό περιβάλλον της περιοχής.  

Συμπερασματικά, παρατηρώντας τρεις εντελώς διαφορετικές φαινομενικά προτάσεις τα κοινά στοιχεία σχεδιασμού είναι περισσότερα από ότι οι διαφορές. Το πιο θετικό στοιχείο είναι όμως ότι οι αρχιτέκτονες πλέον σχεδιάζουν σύμφωνα με τα βιοκλιματικά πρότυπα της εποχής μας, ενώ είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι σχετικά με το ιστορικό και φυσικό περιβάλλον της εκάστοτε περιοχής. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής η οποία σέβεται και βασίζεται στο παρελθόν της ενώ ταυτόχρονα μεταβάλλεται και προσαρμόζεται στις ανάγκες και στις ανάλογες συνθήκες.

Θεωρητική άσκηση 3

Τοποθεσία: Κωνσταντίνος, Αλγερία

Σχεδιαστική ομάδα: Francesco Colarossi, Giovanna Saracino, Martina Longo, COFFICE, luisa saracino

Έτος: 2011

Πρόγραμμα: Ο στόχος του προγράμματος είναι ο σχεδιασμός ένος καινοτόμου και επεκτάσιμου αστικού χώρου που θα μπορούσε να οδηγήσει σε διαρθρωτικές λύσεις στις προκλήσεις και ανάγκες της αστικοποίησης στην Αφρική. Ο διαγωνισμός έχει ως στόχο να φέρει σε επαφή τις καλύτερες ιδέες για το θέμα αυτό και να διαθέσει τις δυνατότητες σχεδιασμού στους νέους αρχιτέκτονες και μηχανικούς από την Ευρώπη και την Αφρική.

Τοποθεσία

Η πόλη του Κωνσταντίνου, στην Αλγερία, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, με 1,5 εκατομμύρια κατοίκους. Είναι το ιδανικό παράδειγμα για μια ταχέως εξελισσόμενη πόλη του Μαγκρέμπ. Η πόλη έχει ρωμαϊκή προέλευση (ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο) και ήταν πλήρως απομονωμένη κατά τη διάρκεια της Αραβικής κυριαρχίας έως ότου έφθασε η γαλλική αποικιακή εποχή, και νέες γειτονιές και υποδομές χτίστηκαν (γέφυρες, δρόμοι και σιδηροδρομικές γραμμές που καθιέρωσαν μια άμεση σύνδεση με το Αλγέρι).

Ιστορικό πλαίσιο

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, η πόλη γνώρισε μεγάλη επέκταση κατά μήκος των συνόρων της. Η ευκαιρία για την επαναχρησιμοποίηση ήδη εγκαταλειμμένων κεντρικών περιοχών δεν είχε εξεταστεί. Οι αρχιτεκτονικές τυπολογίες, οι οποίες είναι εμπνευσμένες από την «Unité d'Habitation» χρησιμοποιούνται συχνά κατά τη διάρκεια του εβδομήντα, είναι σε βαθιά αντίθεση με την τοπική κουλτούρα, και οι κάτοικοι των προαστιακών περιοχών αναγκάζονται να ζουν σε τεράστια κτίρια πολλαπλών χρήσεων εντελώς αποκομμένα το ένα από το άλλο, ενώ η κλίμακα των κτιρίων αυτών διευκολύνουν μόνο τη διάλυση των αστικών χώρων.

Δομικά χαρακτηριστικά της αστικής σύνθεσης

Για να σχεδιάστει η ανάπτυξη μιας τέτοιας πόλης, όπως ο Κωνσταντίνος, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην εφαρμογή αποτελεσματικών και φιλικών προς το περιβάλλον συστήματων σύνδεσης μεταξύ των νέων μονάδων.

Οι νέες περιοχές πρέπει να συνδεθούν μεταξύ τους και με το κέντρο της πόλης μέσω ενός δικτύου πεζόδρομων/ποδηλατοδρόμων και δημόσιων μέσων μεταφοράς, προκειμένου να αποφευχθεί η χρήση των ιδιωτικών μέσων μεταφορών από τους 10.000 νέους κάτοικους της περιοχής. Στην περίπτωση του Κωνσταντίνου, η περιοχή που προσδιορίζεται για την υλοποίηση του έργου είναι μια εγκαταλειμμένη γαλλική στρατιωτική περιοχή, η οποία είναι τώρα εντελώς υποβαθμισμένη και χρησιμοποιείται ως χώρος εναπόθεσης αποβλήτων δομικών υλικών, καθώς και άλλων, παρά το γεγονός ότι έχει το μεγάλο προνόμιο να είναι πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης.

Αρχιτεκτονικά στοιχεία

Πολεοδομική Ανάπτυξη-Χρήσεις

Το έργο υποδομής περιλαμβάνει μία γραμμή μέσων μαζικής μεταφοράς (τραμ ή monorail), ένα δρόμο ταχείας κυκλοφορίας και μια διαδρομή πεζών / ποδηλάτων που τρέχει παράλληλα με το ποτάμι και τον προαστιακό σιδηρόδρομο, προκειμένου να ενώσει τις τέσσερις νέες κατοικημένες περιοχές. Ένας σταθμός ανταλλαγής με χώρους στάθμευσης και με στάση του τραμ θα βρίσκεται στην είσοδο της κάθε περιοχής, διευκολύνοντας έτσι την πρόσβαση των πεζών στη γειτονιά. Γραφεία, υπηρεσίες και εμπορικές περιοχές θα εγκατασταθούν στην εγγύτητα των σταθμών ανταλλαγής για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτά. Οι λύσεις αυτές θα προστατεύσουν κατοικημένες περιοχές από την οδική κυκλοφορία και θα βελτιώσουν τους χώρους πρασίνου, ενώ παράλληλα υπάρχει η καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των πολιτών με το ανεπτυγμένο δίκτυο υποδομής.

Παράγοντες που επηρέασαν τον σχεδιασμό

Από την άλλη πλευρά, η γειτνίαση με το αρχαιότερο τμήμα του κέντρου της πόλης συνεπάγεται μια σαφή αξιολόγηση των αστικών κατοικιών και των διαρθρωτικών τυπολογιών που πρέπει να εναρμονιστεί πλήρως με το υπάρχον, διατηρώντας παράλληλα τα σύγχρονα χαρακτηριστικά. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μελέτη πάνω στα βασικά χαρακτηριστικά μιας ιστορικής ισλαμικής πόλης όχι μόνο στα αρχιτεκτονικά στοιχεία αυτής αλλά και στην πολεοδομική ανάπτυξη της.

Έτσι, παρατηρείται ότι η ανάπτυξη των αστικών δομών και η ιεραρχία μεταξύ του κεντρικού δρόμου και δευτερεύοντος δρόμου και του πεζόδρομου είναι τα πιο εμφανή ίχνη του τρόπου σύνδεσης των περιοχών. Οι τυπολογίες κατοικιών ήταν καλά ενταγμένοι σε αυτό το εσωτερικό δίκτυο υποδομών, και έγινε ο πυρήνας ανάπτυξης του: δημιούργησαν κοινωνικούς δημόσιους χώρους, όπου τα κοινωνικά δίκτυα αναπτύχθηκαν αυτόνομα.

Στόχος σχεδιασμού

Κατά τις εκτιμήσεις αυτές, ο στόχος του προτεινόμενου έργου είναι να αναδημιουργήσει ένα πολύπλοκο σύστημα δημόσιων και ιδιωτικών χώρων με τη βοήθεια ενός αρθρωτού συστήματος, το οποίο, ως εκ τούτου, θα μπορεί να αναπαράγεται σε άλλα πλαίσια: η οικιστική δομή θα μπορούσε να λειτουργήσει ως όριο του συγκροτημένου δημόσιου χώρου. Με αυτό τον τρόπο, μέσα σε μικρούς σε μέγεθος χώρους κοντά στην ανθρώπινη κλίμακα, η κοινωνικότητα και οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται η κινητήρια δύναμη της σύγχρονης πόλης.

Σχολιασμός κριτικές

Η γεωμετρία που ακολουθείται είναι αυστηρή και τετραγωνισμένη με απλά σχήματα. Όσον αφορά την ογκοπλασία περιλαμβάνει τη δημιουργία επίπεδων φυτεμένων δωμάτων, λίγα και μικρά ανοίγματα για την καλύτερη σκίαση/φωτισμό των χώρων.

Όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στον κεντρικό δρόμο καθώς όλες οι κατοικίες τοποθετούνται παράλληλα σε αυτό. Βέβαια ο τρόπος τοποθέτησης τους δημιουργεί μικρές εσωτερικές πλατείες ως κοινόχρηστους χώρους. Το ιδιαίτερο που παρουσιάζει αυτή η πρόταση είναι ότι κάθε δημόσιος χώρος είναι μοναδικός όσον αφορά το σχήμα του, αφού η συγκέντρωση των τριών τύπων στέγασης κατανέμεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε γειτονιά. Σε αυτό το στοιχείο έγκειται και η σύνδεση με το “tetris” αφού κάθε φορά δημιουργείται και ένα καινούριος χώρος τέλεια διαρθρωμένος για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.  Στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών συμβάλει και το δευτερεύων δίκτυο διαδρομών ανάμεσα από τις κατοικίες και των χώρων πρασίνου διευκολύνοντας την πρόσβαση.

Οι κατοικίες με τα επίπεδα φυτεμένα δώματα εναρμονίζονται με τους κοινόχρηστους χώρους , καθώς αποτελούνται από το ίδιο φυσικό στοιχείο και το χαμηλό ύψος αυτών επιτρέπει μια πιο ενιαία οπτική. Έτσι, οι κτιριακοί όγκοι δεν ξεχωρίζουν από το περιβάλλον τους, και γίνεται μια ομαλή μετάβαση από το δημόσιο στον ιδιωτικό χώρο.

Οικονομικά στοιχεία

Επιπλέον αυτές οι τυπολογίες επιτρέπουν μια σημαντική μείωση του κόστους. Συγκεκριμένα, το σύνολο του έργου μπορεί να πραγματοποιηθεί σε στάδια χωρίς να χάνει την ομοιογένεια του. Η τοπική κοινότητα μπορεί να χρησιμοποιήσει το σύστημα στέγασης ως κατευθυντήριες γραμμές για τους τοπικούς επενδυτές που μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση του έργου. Η αντιγραφή αυτών των τυπολογιών επιτρέπει και την μείωση του κόστους των δομικών κατασκευών καθώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκατασκευασμένα στοιχεία. Το δίκτυο υποδομής που θα συνδέει το κέντρο της πόλης με τις υφιστάμενες προαστιακές περιοχές  μπορεί να χρηματοδοτηθεί από την τοπική κοινότητα.